МУАУЯАЧ Ж.БАЯНЖАРГАЛ: БАРУУН АЙМАГТ ГУРАВХАН БАЙДАГ АЛТАН УНАГА ЦОЛТНЫ НЭГ ЭЗЭН НЬ БИ

-Сэтгүүлийн маань хамгийн анхны холын зочин  та болж байна. Мянга гаруй километр зам туулан тантай уулзаж байна?
-Баярлалаа та бүхэнд. Жирийн нэг малчин намайг зорьж тэр холоос ирсэн явдалд. Ах нь насаараа малын  буян даган хөдөө амьдарч байгаа хүн. 1951 онд төрж, таван настайгаасаа буюу 1956 оноос хурдан морь унасан. Түүнээс хойш өнөөдрийг хүртэл цэргийн гурван жилийг оролцуулахгүй бол адуу гэдэг алтан тууртын дэргэдээс холдсонгүй дээ. Одоо 60 хүрч байна.

ТЭСИЙН ҮҮССЭЛ ХӨГЖИЛ, ТҮҮХИЙН ТУХАЙ

Тэс сум (Завхан)

Тэс нь Завхан аймгийн сум юм. Завхан аймгийн Баянтэс, Баянхайрхан, Увс аймгийн Зүүнхангай, ОХУ-ын Тува зэрэгтэй хиллэн Завхан аймгийн хойд хэсэгт Тагнын нуруу, Хан хөхийн нурууны салбар уулс дунд далайн түвшнээс дээш 1300 гаруй метр өндөрт өргөгдөн оршин байна. Нийт 87229 га нутагтай, сумын төв нь Зүр, аймгийн төвөөс 301 км-т оршино. Дооно, Нисэг, Баян-Уул, Зүр гэсэн дөрвөн баг 894 өрх, 3386 хүн ам, 49,2 мянган малтай ажээ.

ХОТГОЙДЫН ЦЭНХЭР ТЭС

Хаа ч явсан хэзээд нутгийн нэр эцгийн нэртэй хамт дуудагдана, хамт бичигдэнэ. Нар амтлан урсах Тэсийн гол, наанатаа цаанатаа нь шургаж ургасан гацуурт шугуй, холоос шаргалтах дошгин амтат чацарганын төгөл, хойно нь налайх Зүр хайрхан, өмнөх дэнж дээрх сумын бараа. Энэ нутаг бол хуучнаар Засагт хан аймгийн Дүүрэгч вангийн хошуу, одоогийн Завхан аймгийн Тэс сум ажгуу.

МОНГОЛ УЛСЫН АЛДАРТ УЯАЧ Г. НАГААРАНЗ

 

Завхан аймаг Тэс сумын уяач Гомбожавын Нагааранз нь бага наснаасаа адуу мал маллаж өсөн нэгэн. Тэрээр сум болон тойргийн сумдын наадмаас маш олон түрүү айраг, улс бүсийн чанартай наадмаас хэдэн түрүү айраг авч байсан